Poniżej zamieszczam fragment książki „Ajurweda. Jak dbać o siebie i być zdrowym”. Zachęcam do lektury.
Ajurweda jest starożytną, holistyczną medycyną niekonwencjonalną wywodzącą się z Indii. Zajmuje się zarówno zdrowiem fizycznym jak i psychicznym. Do dziś stosowana, w 1979 r. oficjalnie została uznana przez Światową Organizację Zdrowia. Sporo uwagi poświęca pożywieniu, które może i leczyć, i szkodzić.
Smaki a zdrowie
fragment z książki dr. Partapa Chauhana „AJURWEDA. Jak dbać o siebie i być zdrowym”
Smak zajmuje w ajurwedzie decydujące miejsce. Tak jak zrozumienie i analiza trzech dosz konieczna
jest do zdiagnozowania choroby, tak rozumienie smaków jest niezbędne do leczenia chorób. Lekarz,
który ma głęboką znajomość dosz i smaków, zawsze będzie odnosił sukcesy, nawet w leczeniu
chorób przewlekłych.
Ajurweda dzieli rośliny na dwie główne grupy: pożywienie i zioła. Aby wiedzieć, jak oddziałują
na ludzkie ciało, konieczne jest zrozumienie ich w odniesieniu do teorii pięciu podstawowych
elementów, ponieważ to one tworzą ich smak. (…)
Autorzy tekstów ajurwedyjskich rozważali właściwości i klasyfikację smaków. W starożytności
ajurwedyjskie szkoły i nauczyciele mieli często rozbieżne zdanie na temat tego, ile jest smaków.
Ustalono, że istnieje sześć smaków, i ta koncepcja od tej pory stanowi podstawę praktyki
ajurwedyjskiej. Te sześć smaków to: słodki, kwaśny, słony, ostry, gorzki, cierpki.
Smaki te w różnych proporcjach zawierają się w każdej porcji jedzenia czy ziół i decydują o
wyjątkowym smaku danego pokarmu. Kiedy coś określamy jako słodkie, to znaczy, że smak (rasa)
słodki jest dominujący. Wszystkie pozostałe smaki są jednak także obecne w różnych proporcjach.
Nazywa się je anurasa (niedominujące). Mimo że każdy smak jest kombinacją pięciu podstawowych
elementów, w każdym można wyróżnić dwa elementy najbardziej dominujące. Mają one różny
wpływ na dosze, z uwagi na różną relację pomiędzy zawartą w nich kompozycją podstawowych
elementów a kombinacją podstawowych elementów w ciele.
Na przykład słodki smak składa się głównie z ziemi (pṛthivī) i wody (jala ). Słodkie jedzenie powoduje
wzrost doszy kapha, w której także elementami dominującymi są ziemia i woda. Smaki: słony, kwaśny
i ostry zawierają element ognia (agni) i powodują wzrost pitta. Smaki zawierające powietrze (vāyu)
— ostry, gorzki, cierpki — powodują wzrost vata, ponieważ ich wspólnym dominującym elementem
jest powietrze („podobne wzmaga podobne”).
Połączenie smaków
Kiedy natura danego pożywienia zostanie już określona, można za pomocą smaków równoważyć
dosze, tkanki i odpady przemiany materii. Smaki, które mają wspólne elementy z daną doszą
powodują jej wzrost, natomiast smaki o przeciwnych elementach — obniżenie.
Spożywanie wszystkich sześciu smaków jest konieczne do prawidłowego funkcjonowania całego
organizmu. Dieta zawierająca odpowiednie proporcje wszystkich smaków zapewnia wystarczającą
ilość składników odżywczych wszystkim tkankom, doszom i innym składnikom ciała.
Pozwolenie by jeden smak zupełnie zdominował dietę, wykluczenie jakiegoś smaku albo stosowanie
złej kombinacji smaków prowadzi do podwyższenia i nierównowagi dosz. Wtedy może pomóc
włączenie do diety smaku przeciwnego.
Połączenie smaków we właściwy sposób zapobiega ich negatywnemu oddziaływaniu na dosze, np.
kwaśny smak wzmaga doszę pitta, ale jeśli potrawa zawierać będzie też gorzki smak (obniży pitta), to
zneutralizujemy i zrównoważymy wpływ kwaśnego smaku. (…)
Wpływ smaków
• Słodki (madhura): buduje wszystkie siedem tkanek (dhātu), daje ciału siłę i odporność, nawilża,
poprawia cerę i zadowala zmysły. Jest wskazany dla dzieci i osób starszych oraz dla kobiet w ciąży
i matek karmiących. Powoduje wzrost kapha, a także obniża vata i pitta. Spożywany w nadmiarze,
może doprowadzić do zaburzeń kapha, czyli ospałości, ociężałości i otyłości. Nadmiar tego smaku
jest przyczyną wielu chorób: cukrzycy, artretyzmu, chorób serca, guzów, bólów głowy i problemów z
układem moczowym.
• Kwaśny (amla): nasila apetyt, reguluje pracę serca, wzmaga ogień trawienny (jaṭharāgni ),
pomaga w eliminacji odpadów (mala) i gazów. Podwyższa pitta i kapha, obniża vata. Spożywany
w nadmiarze może wywoływać symptomy wskazujące na zaburzenie pitta: zanieczyszczenie krwi,
swędzenie, problemy skórne, stany zapalne, gorączkę, pragnienie, niedobór żelaza i pocenie się.
• Słony (lavaṇa): nasila apetyt i trawienie, wspomaga tworzenie się nowych komórek i usuwa
blokady z kanałów (srota). Wzmaga pitta i kapha, obniża vata. Spożywany w nadmiarze, wywołuje
problemy skórne: bielactwo, pieczenie i swędzenie skóry, zmarszczki i łysienie, skłonność do zatruć,
puchnięcia oraz zaburzeń wydalania moczu.
• Ostry (kaṭu): zmniejsza opuchliznę, pomaga zredukować tkankę tłuszczową, leczy stany zapalne
nosa i klatki piersiowej, otwiera zablokowane kanały, wzmaga apetyt i odświeża jamę ustną.
Jest bardzo pomocny przy wielu alergiach. Podwyższa vata i pitta, obniża kapha. Spożywany w
nadmiarze, niszczy tkankę łączną w stawach, mleko w piersiach, płyny reprodukcyjne (śukra) i zapasy
tłuszczu. Może spowodować drgawki, bóle w dole brzucha i wychudzenie. Powinien być spożywany
z masłem klarowanym ghi lub z olejem, inaczej może podrażnić ścianki jelit i zniszczyć ich ochronną
florę bakteryjną.
• Gorzki (tikta): zwiększa obrzęki i zatrzymanie wody, zabija pasożyty, neutralizuje substancje
trujące w ciele i oczyszcza krew. Pomaga w leczeniu pieczenia i swędzenia skóry, zapobiega
mdłościom i wymiotom. Używa się go jako toniku na słabą wątrobę. Oczyszcza mleko w piersiach,
jest wskazany dla karmiących matek, przy gorączce i infekcjach gardła. Wzmaga vata i obniża pitta
oraz kapha. Spożywany w nadmiarze, wysusza płyny organiczne, prowadzi do odwodnienia tkanek i
utraty sił.
• Cierpki (kaṣāya): oczyszcza krew, przyspiesza trawienie, usuwa toksyny ze skóry, pomaga przy
biegunkach. Wzmaga vata, obniża pitta i kapha. Spożywany w nadmiarze, wywołuje gazy, wzdęcia i
bóle serca, zaparcia, wychudzenie, pragnienie i impotencję.
Szczegółowe zasady równoważenia smaków zostały omówione w książce dr. Partapa
Chauhana „AJURWEDA. Jak dbać o siebie i być zdrowym” (Wyd. Virgo 2014):
http://virgobooks.pl/alfabetyczny-katalog-ksiazek/90-zapowiedz-ajurweda-jak-dbac-o-siebie-i-byc-
zdrowym-dr-partap-chauhan.html